نظریه شخصیت حقوقى، نقطه عطفى در فقه آیت‏الله طباطبایى یزدى

author

  • سید ضیاء مرتضوی
Abstract:

شخصیت حقوقى از مهم‏ترین و گسترده‏ترین مفاهیم حقوقى است و در سطح ادله اولیه و منابع فقه، مبانى روشن و ادله استوارى براى اصل آن وجود دارد; اما مسائل و مباحث آن در ادبیات فقهى ما به فراخور اهمیت آن، غنى نیست. رگه‏هایى از پذیرش اصل این موضوع را مى‏توان در آراى فقهى برخى از فقهاى پیشین، نشان داد; اما آیت‏الله سیدمحمد کاظم طباطبایى یزدى را باید در پذیرش این نهاد حقوقى و گسترش مباحث مربوط به آن، یک نقطه عطف به شمار آورد. وى فقیهى است که علاوه بر پذیرش روشن این نهاد در بحث زکات و وقف و غیر آن، به استدلال پرداخته و توانسته فقهاى پس از خود را همراه سازد; فقهایى که حتى اگر در برخى مصادیق مسأله با وى همراهى نکرده‏اند، کسى از آنان را نیز سراغ نداریم که با اصل سخن وى و در درستى اعتبار حقوقى براى عناوین و اشیائى که همانند انسان داراى شخصیت طبیعى و حقیقى نیستند، مخالفت کرده باشد. این مقاله پس از نشان دادن پیشینه نگاه این فقیه نامدار، به تبیین نظر و استدلال و برجستگى دیدگاه وى مى‏پردازد و ارزیابى نگاه وى را - که بخشى از فقهاى بعدى آن را در شرح یا حاشیه سخن صاحب عروه آورده‏اند - پیش رو مى‏گذارد. مقاله نشان مى‏دهد که برخى از فقیهان چگونه پایه‏هاى لزوم پذیرش شخصیت و اهلیت حقوقى را براى عناوین و موضوعات اعتبارى یا اعیان خارجى، محکم ساخته‏اند و برخى مانند امام‏خمینى به صراحت با کاربرد همین واژه، آن را براى موضوعات اعتبارى، معتبر و داراى اثر فقهى و حقوقى شمرده‏اند. اما بررسى جامع و موضوعى مسأله و پى‏گیرى ادله‏اى که مى‏توان در فقه بر آن آورد، کارى است که نگارنده به مناسبت پژوهشى دیگر، در دست انجام دارد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

واقع‏نگرى، نقطه عطفى در روش اجتهادى محقق بهبهانى

از ویژگى‏هاى برجسته در روش اجتهادى وحید بهبهانى، واقع‏گرایى و اهتمام به شناخت موضوعات احکام و نقشى که این شناخت در دستیابى نزدیک‏تر به احکام شرع دارد، مى‏باشد. محقق بهبهانى این ویژگى را با رویکردهاى مختلف عقلى، حسّى، تاریخى، اجتماعى، عرفى و عقلایى، در سراسر مباحث فقهى خود نشان داده و آگاهى عمومى ایشان به موضوعات احکام، فضاى صدور روایات، نیازها و الزامات اجتماعى احکام، آن را پررنگ ساخته است. این ...

full text

مبانى و ادله اعتبار شرعى شخصیت حقوقى

یکى از نیازهاى حیاتى جوامع کنونى، اعتبار داشتن شخص حقوقى در کنار اشخاص حقیقى است. به رغم پذیرش اصل شخصیت حقوقى در منابع فقهى و وجود مصادیق آن در دوره تشریع و پیش از آن، در منابع فقه استدلالى گذشته، نگاه مستقلى به آن صورت نگرفته است و تنها در دوره معاصر و به دلیل گسترش نیاز به این تأسیس حقوقى، کم‏وبیش مورد توجه قرار گرفته است. به اقتضاى طبیعت مسائلى که تازه محل توجه و بحث شده و با توجه به آثار ف...

full text

کارکرد توسعه ‏اى مبانى علامه طباطبایى(ره) در فقه القرآن

در این مقاله به نقل آن بخش از مبانى علامه پرداخته شده که در توسعه فقه القرآن، نقش ایفا مى‏کند. با بررسى هر یک از مبانى، نقش آن در توسعه فقه القرآن به صورت مختصر بیان شده است. علامه به نقش یادشده، اشاره و یا تصریح نفرموده و مباحث مربوط به آیات الاحکام را به دانش فقه ارجاع داده است، اما توسعه فقه القرآن به عنوان دانشى بینارشته‏اى، نیازمند نگاه مستقل از فقه و تفسیر ترتیبى و تأسیس یا بازتعریف مبانى...

full text

نظریه سیدمحمدکاظم یزدى درباره طلاق همسر مفقود

درباره همسر مفقود، فقیهان بر دو نظرند; مشهور فقیهان بر اساس یک دسته از روایات که در این باره آمده، گفته‏اند: زنى که شوهرش مفقود شده، هرگاه به حاکم مراجعه کند، حاکم چهار سال زمان تعیین مى‏کند تا از شوهر جستجو شود. اگر خبرى از او به دست نیامد، امکان طلاق براى همسر هست. در برابر نظر مشهور، بعضى فقیهان از جمله سید کاظم یزدى، رأى دیگرى دارند و مى‏گویند: لازم نیست حاکم چهار سال زمان تعیین کند، بلکه ا...

full text

بررسى موارد نقض حکم یا فتوا به حکم یا فتواى دیگر در فقه سید یزدى

فقیه داراى سه شأن افتا، قضا و حکومت است. افتاى او در »فتوا« بروز مى‏کند و قضا و حکومت او در »حکم«. گاه مضمون فتوا و حکم، متفاوت مى‏شوند، در این صورت، کدام بر دیگرى، مقدم مى‏شود و آن را نقض مى‏کند؟ این مسأله سابقه دیرینه در فقه دارد و مرحوم سید یزدى نیز آن را مطرح کرده است. سخن او )در تکملة العروة الوثقى( در حکم، ناظر به حکم قضایى است و نقض آن را جز در مورد علم قطعى به مخالفت با واقع و تقصیر در ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 19  issue 73

pages  66- 107

publication date 2012-09-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023